МИНИЙ ҮНЭНЧ АНД

  Õàâðûí íýãýí íàðòàé ñàéõàí ºäºð áè õàæóóä àéëààñàà ýð îõèí õî¸ð ãºëºã àâñàí þì. Òýãýõýä áè 6 òàé áàéñàí.Ãýâ÷ ýð ãºë㺺 àëä÷èõñàí. Ìèíèé ààâ èõ øèð¿¿í õ¿í áàéñàí ÷ íàìàéã îõèí íîõîé òýæýýæ ÿàõ ãýñèéí ãýæ õîðèãëîîã¿éä áè èõ áàÿðëàæ áàéëàà.  Èíãýýä îõèí ãºë㺺 õàéðëàæ, òýæýýæ ºñãºñºí 人.

Õ¿ì¿¿ñ íîõîéäîî Áàíõàð, Õ¿äýð, Áààâãàé, Á¿ðãýä ãýõ ìýò ñ¿ðòýé íýð ºãäºã. Ãýòýë áè æààõàí áàéñàí áîëîõîîð þó ÷ áîäîëã¿é øóóä ë Õîéëîã ãýäýã íýð ºãñºí. Óäààí òýíýãä¿¿ õ¿íèéã ë õ¿ì¿¿ñ õîéëîã ãýæ øîîëäîã áèç äýý. Ìèíèé íîõîé íýðýíäýý òààðààã¿é õóðö, ñýðãýëýí, ¿íýí÷ ñàéí íîõîé áàéñàí þì. Õàâü îéðûí õ¿ì¿¿ñ ìàíàéõààð îðæ ãàðàõ ãýæ Ẻí þì áîëäîã. Ýýæ ààâ õî¸ð õ¿¿ ìààíü èõ ñàéí íîõîé àâ÷ýý ãýäýãñýí. Ìàíàéõ Áóãàà,Õàëèóíàà, Çàíõààíàà ãýäýã ãóðâàí ¿íýýòýé áàéñàí (ìàíàé Ñýëýíãèéíõýí ¿õýð ìàëäàà õ¿ðòýë íýð ºã÷èõººä íýðýýð íü äóóääàã þìàà) áºãººä íýã õýñýã ìàëûí õóëãàé ãààð÷ áàéñàí áîëîõîîð ¿íýýí¿¿äèéã íîõîé ìààíü ë äàíäàà õàðæ, õàìò áýë÷ýýðò ÿâäàã áàéëàà. Íýã óäàà ìºäõºí òóãàëëàõ ãýæ áàéñàí Çàíõààíàà ìààíü àëãà áîë÷èõîîä þó ÷ ¿ã¿é øàë÷èéñàí ãýäýñòýé àìüòàí èðæ õàøààíäàà 캺ðººä õºõ íü ÷èíýðýýä ë Ẻí þì áîëëîî. Àõ áèä õî¸ð íîõîéãîî äàãóóëààä ÿâñàí ÷èíü áàðàã ãó÷ààä êì ãàçàð òóãàëàà íóó÷èõñàí áàéñíûã ìèíèé íîõîé îëñîí. Õýðâýý íîõîé ìèíü òóãàëàà îëîîã¿é áîë þó áîëîõ áàéñàí áîëîî ãýæ áîäîæ áèëýý. Òóãàë, íîõîé, àõ áèä äºðºâ Ẻí áàÿð ãýðòýý èðñýí. Íîõîé ñ¿¿ëýý ãîäîãíóóëààä ãàâúÿà áàéãóóëñíàà ìýäýæ áàéãàà þì øèã ë ààøèëæ áàéëàà. Ñàéí íîõîéíûõîî áóÿíààð áèä øºíºäºº ÿìàð ÷ àþóëààñ àéõã¿é óíòäàã áàéñàí þì. Õýðâýý íîõîé äàâñòàé õîîë èäýýä áàéâàë ¿íýðëýõ ÷àäâàð íü áóóðäàã ãýæ ààâ õýëñýí áîëîõîîð áè íîõîéäîî äàíäàà ë òóñä íü ñàéõàí öóâäàéãààð äàâñã¿é øàð áóäààòàé õîîë õèéæ ºãíº.Ýíý ìààíü íàäàä èõ õàðèóöëàãàòàé ñàéõàí àæèë øèã ñàíàãääàã áàéëàà. Õîéëîã ÷ õóðäàí òîì áîëñîí. Ãýõäýý ìèíèé íîõîé æèðèéí ë íýã õàøààíû íîõîé áîëîõîîð áèåýð òîì áàéãààã¿é.Áàñ òýãýýä îõèí áîëîõîîð áàðãèë á¿ä¿¿í äóóòàé ÷ áàéãààã¿é. ×àñ õèéñýí àäòàé äóóòàé áàéñàí. Õîéëãûã äàãóóëààä õààøàà ÷ ÿâñàí áè þóíààñ ÷ àéäàãã¿é áàñ ãàíöààðääàã¿é áàéëàà. Õîéëîã ºâºë ãºëºãëºñºí áºãººä íýã íü àìüäàð÷ ÷àäààã¿é. ªäºðò ë íýã íýãýýðýý ¿õñýýð áàéãààä äºðâ¿¿ëýý ¿õ÷èõñýí.

            Óäàëã¿é ìàíàéõ õîò ðóó í¿¿õ áîëîâ. Õàøàà áàéøèíä ìààíü õàìààòíû àéë àìüäðàõ áîëñîí òóë Õîéëãèéã áèä ¿ëäýýõýýð øèéäëýý. Òýãýõýýñ ÷ ººð àðãàã¿é ìàíàéõ áàéðàíä îðæ áàéãàà þì ÷èíü õàøààíûõàà õàëòàð æèíãýðèéã ÿàæ àâ÷ ÿâàõ áèëýý. Õîéëîã õàøààãàà, ¿õýð ìàëàà õàðæ ¿ëäýõ ¿¿ðýãòýé ¿ëäýæ áàéãàà. Ìàøèíä õàìàã  þìàà à÷ñàí õîéíî ìèíèé íîõîé ýýæèéí õîðìîéíîîñ çóóðààä ë ãàñëààä áàéæ áèëýý. Òýð ¿åä á¿ãä ë õîò ðóó í¿¿íý ãýæ áîäîæ áàÿðëàæ áàéñíààñ áèø íîõîé ìààíü ÿàãààä òýãæ ààøëààä áàéãààã õýí ÷ àíõààðààã¿é.Áè ÷ èíýýãýýä ë ìèíèé íîõîé ÿàæ áàéíàà õ¿í øèã äàãààä áàéãàà þìóó ÷àìàéã ýðãýæ èðæ áàéíàà ãýæ õýëýýä ë õºäºëñºí. Áèä ÷ õîòîä èðæ òºâõíººä àâàâ.

 Íýã óäàà õºäºº ÿâæ õóó÷èí õàøàà áàéøèíäàà î÷òîë Õîéëîã õàøààíäàà àëãà. Õàìààòíààñ àñóóòàë “ªº òýð ÷èíü òýíýýä áàéãàà” ãýñýí. Áèä íàðûã õóó÷ õººðººä ñóóæ áàéòàë ãàäàà íîõîéíû ìèíü àäòàé õóöàõ íü ñîíñîãäîæ õàøàà ìààíü óðüäûí ìèíèé ë àìüäàð÷ áàéñàí øèã äóó øóóòàé áîëîõîä áè îãëî ¿ñðýí ãàðëàà.Íîõîé ìèíü íàìàéã ìàø èõ ñàíàæýý. Ñàÿõàí ãºëºãëºñºí íü èëò áàéâ. Òàâàí ãºëºãòýé áîëæýý. Ýíý óäàà ãºëºãí¿¿ä íü ýñýí ìýíä áîéæîîñîé. Ãýõäýý õîîë óíä ºãäºãã¿é áîëîõîîð ë ºëñººä òýíýýä áàéíà äàà ãýæ áîäîæ áàéâ. Íàìàéã òýãæ áîäîæ áàéõ çóóð òýð íàäàä  õ¿¿õýä øèã ýðõëýýä áàñ ãèéíààä “÷àìä áè ãîìäñîí. ßàãààä íàìàéã õàÿæ ÿâñàí þì áý, îäîî íàìàéã àâ÷ ÿâàõààð èðñýí ¿¿ “ ãýõ øèã...

Õàøààíä ìààíü ¿ëäñýí òýð õ¿ì¿¿ñ íîõîéä ìèíü õîîë ÷ ºãäºãã¿é áàéæýý. Õîéëîã æîðëîíãèéí õîéä í¿õýýð îðîîä õ¿íèé ÿëãàäàñ èäýæ áàéñàí.Ìèíèé í¿äíýýñ íóëèìñ ãàð÷ áè ò¿¿íèéãýý òýâðýýä óéëæ áèëýý. Àâààä ÿâæ ÷ áîëîõã¿é áè îäîî ÿàõ âý ãýæ áîäñîîð áàéãààä ë áóöààä õîòäîî èðñýí. ªâëèéí íýã õ¿éòýí ºäºð ºâºº ìààíü ìàíàéä èðýýä Õîéëãèéã ÷èíü àâààä èðñýí. ªâºº ýìýý õî¸ð íü òýæýýíýý ãºëºãí¿¿äèéã íü áàñ àâ÷ èðñýí ãýâ. Áè ¿ãýýð èëýðõèéëýõèéí àðãàã¿é áàÿðëàí äýâõöýýä øóóä ë ºâººãèéí人 î÷ëîî.

Òàâàí õººðõºí ãºëºã íü ýýæèéãýý íîîëîîä áàéæ áàéâ.Õîéëîã áèä õî¸ð áàÿðòàé óóëçëàà.

ªâººãèéíõ  Òîëãîéòûí íîãîîíû çîîðüíû ñàõèóë õèéäýã áàéñàí þì. Áàéñõèéãýýä ë õóëãàé÷ íàð çîîðèéã óõàõ ãýíý. Òýð òîîëîíä Õîéëîã õóëãàé÷ íàðûí õîíãûã õ¿¿ëýýä ÿâóóëäàã áàéæ. Íýã óäàà ä¿¿ðýí íàðèéí íîãîî  õèéñýí çîîðèéã á¿ëýã õóëãàé÷ íàð óõàõ ãýõýä íü ºâºº íîõîé áóó õî¸ðûíõîî õ¿÷ýýð áàðüæ àâààä öàãäààä ºã÷èõ뺺 ãýæ áàéâ. Ýìýý ìàíàéä èðýýä ºíºº ºâãºí ÷èíü óðàãøàà ÿâñàí.Çîîðèíû ýçýä  àæëàà ñàéí õèéñýí, õóëãàé÷èéã áàðüñàí  ãýýä  þì ¿ç¿¿ëíý ãýñýí þì áàéõ ãýâ.  ªâºº óðäààñ èðýýä íàäàä Ẻí áýëýãòýé îðæ èðýýä “ ºâºº íü ìóó õàëòàð íîõîéíûõîî áóÿíààð ãàçàð ¿çýýä èðëýý ãýýä ë èíýýæ áàéæ áèëýý”

            Àìðàëòààðàà ºâººãèéíä î÷ëîî. Íýã ºã뺺 óíòàæ áàéòàë ýìýý îðèëîîä îðîîä èðëýý. “Åý ÿàíàà õººðõèé íîõîé ìèíü ãýñýýð îðæ èðýýä ¿õ÷èõæýý ¿õ÷èõýæ àë÷èõàæ õýäýí íÿëõòàé íü õàìò õîðëî÷èõîæ” ãýýä... Ýìýýòýé öóã ãàðààä ¿¿ðýíä íü î÷èõîä Õîéëîã àìàà àíãàéãààä ¿õ÷èõñýí áàéñàí. ªâºº “ Õ¿í óðäàã, àìüòàí õ¿í ÷ ÿâóóëäàãã¿é ãýýä ºñ ñàíàñàí õ¿ì¿¿ñ õîð óóëãàñàí áàéíà ø¿¿ äýý” ãýýä óéëàâ. ªâºº ýìýý õî¸ð íîõîéãîî îðøóóëæ èðýýä îéð õàâèéí õ¿¿õä¿¿äýä áóäààëãà ºã÷ áèëýý. Íàäàä ìàø õýö¿¿ áàéëàà. ªâºº”Õ¿í õ¿íäýý ÷îíî áîëñîí ýíý õàðãèñ õàòóó öàã ¿åä ÷ íîõîé õ¿íèé ¿íýí÷ àíä õýâýýðýý ë áàéõ þì äàà” ãýæ õýëñýí íü îäîî ÷ ñàíàãääàã þì. Õîéëãûí íýã ÷ ãºëºã íîõîé áîëæ áàéãààã¿é. Òèéì õóâüã¿é ë áàéñàí þì áàéæ.

Õ¿íèé ñàéí íºõºð áîëñîí íîõîé ãýäýã àìüòàí ýçýíäýý ¿ðãýëæ ¿íýí÷ áàéäàã þì áèëýý. ĺðâºí õºëòýé ¿íýí÷ àíäûí ìèíü íàðèéõàí öîãëîã õóöàõ íü îäîî ÷ õààÿà ÷èõýíä ñîíñîãääîã äîî. Ìàíàéõ õîòîîñ çàéäóó ýð¿¿ë ñàéõàí ãàçàðò øèíý õàøàà áàéøèíòàé áîëîâ. Òýíä íîõîé áàéõã¿é áîëîõîîð ýë õóëü äóó øóó ÷ ¿ã¿é. Óäàõã¿é áè øèíý àíäòàé áîëíî äîî ãýæ ìºðººääºã.